The Times uczył Europę historii
Milion czytelników w Polsce i na Wyspach Brytyjskich dostało specjalny dodatek o wrześniu 1939 r.
Mój tekst naprawdę ukaże się w Polsce i Wielkiej Brytanii? To świetnie, bo będzie on bardzo niepoprawny z punktu widzenia moich rodaków – powiedział sir Martin Gilbert, wybitny brytyjski historyk III Rzeszy, największy współczesny biograf Churchilla, kiedy The Times zaproponował mu współpracę przy dodatku "First to Fight. Zaczęło się 1 września".
Był zachwycony możliwością współpracy, gdyż zdawał sobie sprawę, że to niepowtarzalna okazja, by polscy i brytyjscy autorzy mogli wspólnie napisać mały podręcznik historii. Mały, ale jakże potrzebny. Bo choć dziś wspominamy już 70-lecie wybuchu wojny, nadal temat ten jest dla wszystkich trudny.
Na okładce naszego wspólnego dodatku znalazło się zdjęcie polskich żołnierzy zrobione w styczniu 1939. I hasło "Poland: First to Fight", które po raz pierwszy pojawiło się w 1939 r. na plakatach przedstawiających podziurawiony polski proporzec. Plakat był apelem do londyńczyków o pomoc dla Polski "pierwszej, która stawiła czoła". W dalszych latach wojny przypominał o tej, która była wciąż pierwsza w walce. Między innymi za sprawą naszych pilotów, którzy bronili nieba nad Wielką Brytanią.
To już drugi taki wspólny projekt "Polski" i "The Times". Pierwszy, "Zaczęło się w Polsce", pokazywał, że w naszym kraju w czerwcu 1989 r. zaczęły się zmiany, które doprowadziły do upadku komunizmu w Europie. O tym zwycięstwie warto było przypomnieć, bo polskie wybory w świadomości Europy Zachodniej często przegrywają z efektownym burzeniem muru berlińskiego. Wczorajszy dodatek, który w milionowym nakładzie otrzymali do rąk czytelnicy obu naszych dzienników, podsumowuje drugą najważniejszą dla Europy i świata rocznicę. O jej istnieniu przypominać nikomu nie trzeba, ale o roli Polski i Polaków w czasie wojny - jak najbardziej. Dzięki współpracy z Narodowym Centrum Kultury, które pomogło nam stworzyć dodatek, mieliśmy szansę ten kolejny rozdział historii napisać.
Polska wielokrotnie była ofiarą polityki wielkich mocarstw. W godzinie potrzeby szukała pomocy u Wielkiej Brytanii i sama proponowała poparcie. Charakter tych stosunków najlepiej ilustrują wydarzenia sprzed 70 lat. 1 września 1939 r. wojska niemieckie wkroczyły na terytorium Polski. Agresja ta obnażyła nieskuteczność wieloletnich brytyjskich prób uniknięcia wojny metodą ustępstw i negocjacji. Traktat z Polską, w którym rząd brytyjski zobowiązał się przyjść sojusznikowi z pomocą w sytuacji zagrożenia niepodległości, wciągnął Wielką Brytanię w wojnę, która była katastrofalna, ale sprawiedliwa i konieczna. Do paradoksów historii należy fakt, że gwarancji dla Polski udzielił ugodowiec Neville Chamberlain.
Przez następne sześć lat los Wielkiej Brytanii był nierozerwalnie spleciony z perspektywami Polski. Londyn stał siedzibą polskiego rządu emigracyjnego. Polacy walczyli u boku żołnierzy brytyjskich. Wykazali hart ducha, kiedy ich kraj w poprzednim stuleciu był okupowany przez kolejne totalitaryzmy. Nazizm został pokonany, ale Polska stała się początkową przyczyną rozpadu wojennego sojuszu Wielkiej Brytanii, USA i ZSRR. Na konferencji w Jałcie Stalin obiecał wybory w Polsce, do których nie zamierzał dopuścić. Większość Polaków uważała Jałtę za zdradę, a Chur_chill wyrażał zatroskanie sytuacją Polski, ale w praktyce USA i Wielka Brytania niewiele mogły zrobić, poza wypowiedzeniem Sowietom wojny.
Podporządkowana Moskwie władza komunistyczna nie umiała sprostać narastającym żądaniom Polaków, które ilustrują wydarzenia w 1956 r., zwane polskim Październikiem. Rodzimy komunizm w przedwojennej Polsce miał słabe zakorzenienie społeczne. Komuniści pozostali u władzy dzięki wsparciu Moskwy, a nie preferencjom ludności.
Wielka Brytania zapewniła dom 70 tys. Polaków, którzy zostali na Wyspach po zakończeniu II wojny światowej. W latach 80. wspierała ruch solidarnościowy. Po upadku komunizmu pozycja Polski na kontynencie jest niepodważalna. Jak powiedział Tony Blair po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, Polska jest dla Wielkiej Brytanii starym przyjacielem w nowej Europie.
Źródło: The Times - Polska
