Seksmisja jeszcze nam nie zagraża
Geny ludzi i szympansów odpowiedzialne za płeć znacznie się od siebie różnią – dowodzą naukowcy. Sugestia Briana Sykesa, autora głośnej książki „Przekleństwo Adama. Przyszłość bez mężczyzn”, jakoby chromosom Y, który odpowiada za płeć męską, był na wymarciu, została poważnie nadwątlona.
Chromosom Y ma się dobrze i w ciągu ostatnich 6 milionów lat ulegał znacznie szybszym przemianom niż pozostałe partie genomu – przynajmniej u ludzi i szympansów. Zespół amerykańskich naukowców pod kierunkiem prof. Davida Page’a, biologa z Howard Hughes Medical Institute, Whitehead Institute i Department of Biology słynnego MIT w Cambridge, zbadał chromosomy Y u najbliższych zwierzęcych krewniaków i porównał je z ludzkimi. Wyniki badań zaprezentował w dzisiejszym wydaniu magazynu „Nature”.
Ku zdziwieniu naukowców chromosomy Y u obu gatunków znacznie się różnią. Od czasów ostatniego wspólnego przodka, kiedy drogi ewolucyjne obu gatunków się rozeszły, chromosom Y ulegał przemianom. – Regionem chromosomu Y, który podlegał najszybszym zmianom, jest ten odpowiedzialny za produkcję nasienia – mówi Jennifer Hughes, główna autorka artykułu w „Nature”. – Reszta chromosomu Y ewoluowała w podobnym tempie jak cały genom, no może trochę szybciej.
Kompleksowy obraz chromosomu Y szympansa powstawał w trakcie pracochłonnych badań, jakie prowadził prof. Page we współpracy z Genome Center Uniwersytetu Waszyngtońskiego. Szympans to drugi gatunek, u którego ten wycinek genomu został dokładnie zbadany. Pierwszym był ludzki chromosom Y, który został odsłonięty podczas kompleksowego sekwencjonowania genów człowieka prowadzonego m.in. przez zespół prof. Page’a.
Rezultaty badań chromosomów męskich szympansa i człowieka podważyły przypuszczenia naukowców,
że powinny być one prawie identyczne. Różnią się pod względem struktury i genów, które zawierają. Szympansie chromosomy Y w stosunkowo krótkim czasie straciły od jednej trzeciej do połowy genów, jakie mają chromosomy ludzkie.
Prof. Page podkreśla jednak, że utrata genów nie oznacza jakiejś straty czy rozpadu. Zmiany, jakie zachodzą w strukturze chromosomów, uczony porównał ze stanem, jaki panuje podczas gruntownego remontu starego domu. – Ludzie w nim mieszkają, ale zawsze pozostaje jakiś pokój, który właśnie jest zrujnowany, bo będzie przebudowany – powiedział prof. Page. – Ta reguła nie dotyczy jednak całego genomu.
Z opinią prof. Page’a zgadza się Wes Warren, wicedyrektor Genome Center: – Ta praca jasno pokazuje, że chromosomy w zmyślny sposób wykorzystują inne narzędzia do sterowania genami niż pozostałe części genomu. Dowodzi także, że nasza wiedza o chromosomach powinna być pogłębiona.
Czy zmiany w obrębie chromosomu Y wpłynęły na jakieś specyficzne zachowania szympansów, inne niż ludzkie? Autorzy publikacji poświęcają temu sporo spekulacji. W jaki sposób chromosom Y steruje produkcją spermy u samców gatunku najbliżej spokrewnionego z ludźmi? Wiele szympansów kopuluje z jedną i tą samą samicą.
Takie zwyczaje sprawiają, że produkcja nasienia jest bardzo istotna i napędza wyścig reprodukcyjny. Jeśli chromosom Y pozwala samcowi wyprodukować więcej spermy, daje mu większe szanse na zapłodnienie samicy i przekazanie swoich genów następnemu pokoleniu. Jeśli będą to samce, ich szanse na dalszą reprodukcję będą rosły wraz z przyrostem zdolności do wytwarzania nasienia.
Badacze przypuszczają, że nacisk na produkcję spermy jest motorem, który napędza szybkie zmiany ewolucyjne chromosomu Y. Geny, które nie biorą udziału w tym wyścigu, mają coraz mniejsze znaczenie, w końcu jako zupełnie niepotrzebne ulegają rozpadowi.
Badania opisane w „Nature” nie wyjaśniają kwestii do końca. Zespól prof. Page’a i badacze z Genome Center przyglądają się chromosomowi Y innych gatunków ssaków.
Źródło: Rzeczpospolita
